Πέμπτη, Ιανουαρίου 10, 2013

Η βουβή γλώσσα των μειονοτήτων

 

του Αθανάσιου Αλεξανδρίδη

(Αναδημοσίευση από το http://www.protagon.gr)

Photo: kolix/FlickrΑφορμή για αυτό το κείμενο μού έδωσε μια πρόσφατη επίσκεψή μου σε μια παραμεθόρια περιοχή της Ελλάδας. Η ταβέρνα απ’ έξω είχε τουρκικό όνομα. Οι πελάτες μπαίνοντας στο μαγαζί ευχόντουσαν όλοι τους στα ελληνικά «Χρόνια Πολλά». Στα τραπέζια μιλούσαν άλλες παρέες ελληνικά και άλλες τουρκικά. Το αφεντικό και οι σερβιτόροι μιλούσαν μέσα στην αίθουσα αποκλειστικά ελληνικά αλλά μόλις περνούσαν στην κουζίνα, έτυχε να κάθομαι δίπλα, μιλούσαν αποκλειστικά τουρκικά. Το ραδιόφωνο έπαιζε τραγούδια από ένα σταθμό ελληνικό, όμως η τηλεόραση, ψηλά και ορατή από παντού, με κλειστό τον ήχο έπαιζε ένα τούρκικο κανάλι. Όχι τούρκικα σήριαλ, ένα κανονικό κανάλι με ειδήσεις, διαφημίσεις, εκπομπές.

Ανατρίχιασα. Σκέφθηκα: Η βουβή τηλεόραση είναι ο Μπίγκ Μπράδερ της κρυμμένης τους ταυτότητας! Ποια είναι η επιρροή αυτής της βουβής γλώσσας που, κάτω από την επικυριαρχία της ελληνικής ως δημόσιας γλώσσας, δηλώνεται; Πόση δύναμη έχει αυτή η γλώσσα που δε μιλιέται φωναχτά αλλά που διαβάζεται στα χείλη; Ποια η διπλή ταυτότητα, ποιό το αίσθημα του καταπιεσμένου και η λανθάνουσα οργή σε όσους Έλληνες πολίτες κυριαρχεί η εντύπωση ότι δεν τους επιτρέπεται η δημόσια έκφραση της γλώσσας και του πολιτισμού της καταγωγής τους;

Ανέτρεξα πίσω σε άλλες στιγμές της ιστορίας της Ελλάδας όπου η βίαιη επιβολή της ελληνικής -ως της μοναδικής γλώσσας- προκάλεσε τον βίαιο «εξελληνισμό» αλλά και τον υποχρεωτικό ξενιτεμό ελλήνων πολιτών, όπως για παράδειγμα των κατοίκων της Βόρειας Ελλάδας που μιλούσαν «μακεδονικά» και μεγάλου αριθμού τουρκογενών ελλήνων της Θράκης.

Ακόμη και μεταξύ των αμιγώς Ελλήνων είναι χαρακτηριστική η περίπτωση των Ποντίων που ενώ μιλούσαν μια αρχαία εκδοχή της ελληνικής μεταξύ τους, δεν την μάθαιναν στα παιδιά τους για να μην «στιγματισθούν» στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία. Το τραύμα του συλλογικού αποκλεισμού, που μεταδόθηκε μάλιστα από γενιά σε γενιά, νομίζω ότι υπάρχει και στα τέσσερα παραδείγματα που ανέφερα παραπάνω. Χωρίς να απομακρύνομαι από την ιδέα ότι η γλώσσα είναι ο κύριος φορέας ενός πολιτισμού και από την αρχαιοελληνική αντίληψη ότι «Έλληνες είναι οι της ελληνικής παιδείας μετέχοντες», ρωτώ: δεν θα αποδεχθεί καλύτερα την ελληνική γλώσσα και παιδεία ως γενικό άξονα της κοινωνίας μας και της ζωής του το παιδί που προερχόμενο από μια άλλη εθνότητα θα νιώσει ότι θεσμικά αναγνωρίζεται η πολιτισμική αξία της γλώσσας καταγωγής του;

Το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό και δεν αφορά μόνο τους τουρκόφωνους έλληνες υπηκόους. Αφορά και όλα τα αλλοδαπά παιδιά που ήρθαν μικρά στην Ελλάδα ή γεννήθηκαν εδώ, διαμένουν εδώ, μιλούν μέσα στο σπίτι τη γλώσσα καταγωγής, «σαν κρυφό σχολειό» και που αργά ή γρήγορα είτε γιατί θα το αποφασίσουμε σαν κοινωνία είτε γιατί θα μας το επιβάλουν οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί θα αποκτήσουν την ελληνική υπηκοότητα.
Θέλουμε Έλληνες πολίτες με μια φανερή και μια κρυφή ταυτότητα;

Το πρόβλημα είναι μεγάλο και η Ελλάδα, τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις, είναι πλέον και θα παραμείνει, όπως είναι το παρόν και το μέλλον όλων των δυτικών κοινωνιών, πολυφυλετική, πολυθρησκειακή, πολυγλωσσική. Καιρός επιτέλους να διαγνώσουμε έγκαιρα το πρόβλημα και να πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφύγουμε τα μεγαλύτερα δεινά. Ας θυμίσω ως τραγικά παραδείγματα της ουσιαστικής αποτυχίας στην ένταξη τις βόμβες στον υπόγειο του Λονδίνου και τον εμπρησμό των Παρισινών περιχώρων από ενταγμένα στην αντίστοιχη γλώσσα παιδιά μεταναστών που όμως θεωρούσαν ότι ανήκουν σε άλλον, καταπιεσμένο και, κατά συνέπεια, εξιδανικευμένο πολιτισμό.
Ο ρόλος του σχολείου που θα αναγνωρίζει και που θα διδάσκει κατ’ επιλογήν και τις άλλες γλώσσες και τους συναφείς πολιτισμούς είναι τεράστιος. Εχει ήδη υπάρξει στην πατρίδα μας το πετυχημένο πείραμα στην Θράκη που επέτρεψε να παραμείνουν μέσα στο σχολείο παιδιά που σε άλλη περίπτωση θα το είχαν εγκαταλείψει νωρίς. Το πείραμα έχει ιδιαίτερα κατηγορηθεί από τις συντηρητικές και φασιστικές παρατάξεις που θέλουν την επιβολή μιας κλειστού τύπου ελληνικότητας με τη βία και που αγνοούν το πόση βία μπορεί να ενσταλάξει ο ακρωτηριασμός της ταυτότητας ενός ατόμου, πόσο μάλλον μεγάλων κοινωνικών ομάδων. Γιατί η ταυτότητα, για να έχει γερές βάσεις, πάντα πρέπει να τιμά και την ταυτότητα των γεννητόρων.
Το ζήτημα λοιπόν τελικά δεν είναι εκπαιδευτικό αλλά πολιτικό. Η θα παραμείνουμε μια κοινωνία αποκλεισμών και διχασμών αφήνοντας τις βουβές γλώσσες να θεριεύουν μέσα στο μυαλό πολλών συμπολιτών μας ή θα επιτρέψουμε την ανοιχτή και διαλεκτική πολυφωνία για να επιχειρήσουμε τη σύνθεση της «ελληνικότητας»της εποχής μας, για όλους.


*Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι ψυχίατρος - ψυχαναλυτής.

2 σχόλια:

  1. Σχόλιο για το άρθρο «Η βουβή γλώσσα των μειονοτήτων»

    Εύστοχο το άρθρο σας κ. Αλεξανδρίδη. Θίγετε πολλά θέματα σε λίγες γραμμές , αυτό σας στερεί την δυνατότητα να ξεδιπλώσετε καλύτερα την άποψη σας και εμάς να έχουμε μια πιο αναλυτική προσέγγιση στην οπτική σας. Χωρίς να παραγνωρίζω την αξία και την βιωματική σχέση της μητρικής γλώσσας για τους οικονομικούς μετανάστες στην πατρίδα μας , επιτρέψτε μου να αναφερθώ στο θέμα μητρική γλώσσα , πολιτικές δίωξης και εξοβελισμού της από τα χείλη Ελλήνων πολιτών με Μακεδόνικη, Βλάχικη ή Αρβανίτικη καταγωγή.

    Γράφετε «Πόση δύναμη έχει αυτή η γλώσσα που δε μιλιέται φωναχτά αλλά που διαβάζεται στα χείλη; Ποια η διπλή ταυτότητα, ποιό το αίσθημα του καταπιεσμένου και η λανθάνουσα οργή σε όσους Έλληνες πολίτες κυριαρχεί η εντύπωση ότι δεν τους επιτρέπεται η δημόσια έκφραση της γλώσσας και του πολιτισμού της καταγωγής τους;»
    Μόνο αν κάποιος Έλληνας πολίτης μιλάει την μητρική του γλώσσα μπορεί να αντιληφθεί με ακρίβεια τι προσπαθείτε να πείτε πίσω από τις λιτές γραμμές της σκέψης σας. Δυστυχώς κάτω από την σημερινή οικονομική και κοινωνική συγκυρία, με τον εθνικιστικό και ρατσιστικό λόγο να κυριαρχεί γύρω μας αυτά που σας απασχολούν, εύκολα θα χαρακτηριζόταν από «ύποπτα» έως «προδοτικά». Έτσι αντιμετωπίζονται καθημερινά εκατοντάδες Έλληνες πολίτες Μακεδόνικης καταγωγής όταν δημόσια επικοινωνούν στην μητρική τους γλώσσα.

    Σε εμάς τους πολιτιστικά ή και Εθνικά Μακεδόνες δεν κυριαρχεί καμία εντύπωση ότι δεν μας επιτρέπετε να μιλάμε δημόσια. Εμείς καθημερινά βιώνουμε τον σχεδιασμό ορατών και αοράτων δυνάμεων που προσπαθούν να αποτρέψουν τη δημόσια χρήση της Μακεδόνικης γλώσσας. Αποκλεισμός από κάθε ΜΜΕ εκδηλώσεων με χρήση της γλώσσας. Αφιερώματα σε 100% Μακεδονόφωνα χωριά γίνονται χωρίς ούτε νύξη στη γλώσσα. Χοροί, ήθη και έθιμα παρουσιάζονται μεν, στα μουγκά δε! Σύλλογοι που τολμούν να παρουσιάσουν εκδηλώσεις ή γλέντια στα Μακεδόνικα μπαίνουν σε μια ιδιότυπη black list αποκλεισμού από ΜΜΕ, επιχορηγήσεις κλπ. Αν βέβαια οι σύλλογοι δεχθούν να είναι μουγγοί τότε ανοίγουν όλες οι πόρτες.

    Έτσι όποιος ατομικά ή συλλογικά διεκδικεί το βασικό ανθρώπινο του δικαίωμα στη χρήση της μητρικής του γλώσσας αυτόματα του αποδίδονται οι τίτλοι του «Σκοπιανού», του «προδότη» και επωδός σε συζητήσεις το «άιντε μαζεύτε τα και φευγάτε»!!
    Όταν λοιπόν έτσι έχει διαμορφωθεί η κοινή γνώμη στη πατρίδα μας, όταν κάθε άλλη ταυτότητα , κάθε κοινωνική ή πολιτιστική ετερότητα έχει φορτισθεί από τον κυρίαρχο λόγο σαν κάτι το μιαρό και το απαγορευμένο, πως είναι δυνατόν να ανταποκριθεί θετικά ο μέσος Έλληνας;


    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Όταν δεκαετίες τώρα η κυρίαρχη άποψη είναι ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν εθνικές μειονότητες πως περιμένετε να αντιδράσει η πλειοψηφία των Ελλήνων; Δεκάδες χιλιάδες Έλληνες πολίτες στην Θράκη δηλώνουν με τους φορείς και τους αντιπροσώπους τους ότι αισθάνονται Εθνικά Τούρκοι και ΜΜΕ, κόμματα, εκκλησία και πίσω από αυτά συντεταγμένα ο λαός τους απαντά «ΟΧΙ δεν είστε Τούρκοι, είστε Μουσουλμάνοι»!!! Βέβαια ο ίδιος λαός και τα ίδια κόμματα ποτέ δεν λένε «οι Χριστιανοί της Πόλης» αλλά λένε οι «Έλληνες της Πόλης»!
    Στην Πόλη –και την Τουρκία- υπάρχει Ελληνική μειονότητα 2000 ψυχών αλλά στην πατρίδα μας δεκάδες χιλιάδες στην Θράκη που δηλώνουν Τούρκοι δεν γίνονται αποδεκτοί σαν εθνική μειονότητα. Πώς να γίνουν αποδεκτοί σαν μειονότητα ή μόλις 4 – 5000 χιλιάδες Εθνικά Μακεδόνες Έλληνες πολίτες; Πώς να γίνουν αποδεκτοί οι δεκάδες χιλιάδες Εθνικά Έλληνες με Μακεδόνικη μητρική γλώσσα; Ακόμα και αυτοί που από χρόνια δηλώνουν την Ελληνική Εθνική τους ταυτότητα καθημερινά καλούνται να απαρνηθούν την μητρική τους Μακεδόνικη γλώσσα!
    Ο μέσος Έλληνας μόλις ακούσει μειονότητα μέσα του αμέσως γίνονται οι συνειρμοί που έντεχνα καλλιεργεί το σύστημα. Μειονότητα ίσον απόσχιση, προβλήματα, διεθνής διασυρμός, Πέμπτη φάλαγγα, με μια κουβέντα πράκτορες! Όποιος τολμήσει στην Ελλάδα να βάλει τέτοιο θέμα είναι πράκτορας! Συνήθως δε αυτοί που μας κατηγορούν για πράκτορες, την ίδια στιγμή εκθειάζουν και υμνούν και στηρίζουν τις Ελληνικές εθνικές μειονότητες στα γειτονικά μας κράτη χωρίς να μας απαντούν αν -με τα δικά τους μέτρα και σταθμά -οι Έλληνες μειονοτικοί στις χώρες που ζουν είναι το ίδιο «ύποπτοι» με τους εγχώριους μειονοτικούς;
    Μακάρι με τους συμπολίτες μας στην Ελλάδα που συμφωνούν με τον προβληματισμό του κ. Αλεξανδρίδη, να βρούμε ένα κοινό βηματισμό και να μπορέσουμε να βάλουμε τέτοια ζητήματα σεβασμού γλώσσας και ταυτότητας.
    Ίσως αυτά τα ζητήματα να είναι ακόμα πιο σοβαρά και από την οικονομική κρίση που βιώνουμε.
    Σίγουρα είναι μέτρο σύγκρισης , προόδου και πραγματικής δημοκρατίας.
    «.. Η θα παραμείνουμε μια κοινωνία αποκλεισμών και διχασμών αφήνοντας τις βουβές γλώσσες να θεριεύουν μέσα στο μυαλό πολλών συμπολιτών μας ή θα επιτρέψουμε την ανοιχτή και διαλεκτική πολυφωνία για να επιχειρήσουμε τη σύνθεση της «ελληνικότητας» της εποχής μας, για όλους…»

    Μore Sokol 11-01-2013.

    ΑπάντησηΔιαγραφή